Toen ik een aantal jaar in Moskou woonde om een vestiging van een farmaceutisch bedrijf op te starten heb ik het nodige geleerd over de waarde van vragen stellen.
Het probleem met vragen stellen aan Russen, daar kwam ik al snel achter, was dat het antwoord je vaak de verkeerde conclusie deed trekken. Wat was (en nog steeds is?) er aan de hand?
Russen hebben twee eigenschappen die ons westerlingen op het verkeerde been zetten.
Ten eerste geven ze alleen antwoord op de vraag en gaan niet in op andere voor het antwoord relevante zaken. Bij voorbeeld als je vraagt of je iets met de post kunt versturen krijg je als antwoord: “Ja, dat kan.” In praktijk blijkt echter dat niet te kunnen, want wat ze je niet vertellen, omdat je daar niet expliciet naar vraagt, is dat het waarschijnlijk niet of zeer vertraagd aan komt en dat het open gemaakt kan worden en eventuele kostbaarheden gestolen zullen worden. Je moet alles expliciet vragen. Maar ja als je niet weet wat er speelt, weet je ook niet wat je moet vragen. Kortom je weet nooit of je alles weet, wat je moet weten.
Een tweede probleem is dat in Rusland de werkelijkheid of zo u wilt de waarheid niet dezelfde definitie heeft als bij ons. De context en het belang van de relatie en hierarchie ten opzichte van elkaar bepaalt in sterke mate het antwoord. Als je bijvoorbeeld een afspraak maakt en vraagt of je het eens bent, zal het antwoord bevestigend zijn als je een belangrijk persoon bent voor de ander en hij meent je een plezier te doen door het eens te zijn. Het is echter niet de bedoeling dat je hem dan vervolgens aan die afspraak houdt.
Kortom het is een kunst om met de juiste vragen en accenten de informatie boven water te krijgen die er toe doet. Mijn voorbeeld hierboven lijkt misschien de ver weg van mijn bed show, maar niets is minder waar.
Ook hier moeten we voortduren alert zijn op de boodschap achter de boodschap, verdraaide werkelijkheden door creatief woordgebruik (daar is de politiek een meester in) of zwak gefundeerde meningen die verkondigd worden als visie.
Het resultaat is dat, als we alles wat we horen, lezen of zien maar voor zoete koek aannemen, ons beeld van de werkelijkheid vertroebeld wordt en we in elkaars fantasieën gaan geloven. Dat mag, maar het zal niet duurzaam blijken te zijn. De realiteit zal ons uiteindelijk altijd inhalen.
Het beste geneesmiddel om zaken naar boven te halen is een mix van nieuwsgierigheid, onbevangenheid en verbazing. Denk vooral niet te snel dat je alles weet, hoe minder je weet hoe meer je zult vragen en doe dat dan ook. Uiteindelijk kom je zo toch weer alles te weten.
Ferdi Oyen