“What’s in a name? That which we call a rose by any other word would smell as sweet.” (William Shakespeare, Romeo & Juliet)
Op de casus KNO van het AMC (en ongetwijfeld vele andere) zou een vrije vertaling kunnen zijn: Wat betekent een woord? Als een complicatie calamiteit zou heten zou deze dan niet net zo veel schade hebben veroorzaakt?
Maar toch de consequenties en lading van de woorden complicatie en calamiteit zijn zeer verschillend. Complicaties hoeven niet gemeld te worden, calamiteiten wel. Waarom is dat?
In beide gevallen kan de schade voor de patiënt zeer ernstig zijn. Moet dat dan niet de graadmeter zijn om verplicht bij de IGZ te melden: de mate waarin een patiënt ten gevolge van medisch handelen schade ondervindt?
Centraal hierbij staat dat medisch handelen (of nalaten van-) mogelijk oorzakelijk is voor het ontstaan van de schade. Het gaat daarbij niet in eerste instantie om de schuldvraag, maar wel om te leren en te voorkomen, niet alleen voor de betrokken professionals zelf, maar voor iedereen.
De definities van beide begrippen zijn mogelijk niet voldoende onderscheidend of scherp, waardoor het nu ‘te makkelijk’ is om gebeurtenissen als complicatie te beschouwen en niet als calamiteit. Ook voor de leden van de 2e kamer[1] is het onderscheid niet duidelijk gezien vragen van de SP aan de minister over de AMC casus. Dat de regel van de IGZ is dat bij twijfel altijd voor de omschrijving calamiteit gekozen moet worden klinkt mooi op papier, maar is te vrij.
Voor de volledigheid hier de definities:
Calamiteit Een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg en die tot de dood van of een ernstig schadelijk gevolg voor de patiënt heeft geleid.
Complicatie Een onbedoelde of ongewenste uitkomst van zorg, tijdens of volgend op het (niet) handelen van een hulpverlener, die voor de gezondheid van de patiënt zodanig nadelig is dat aanpassing van het medisch (be)handelen noodzakelijk is dan wel dat er sprake is van (onherstelbare) schade.
Op grond van bovenstaande definities begrijp ik het onderscheid in meldingsplicht bij de IGZ niet goed. De pers en media kunnen er zo vrijelijk hun verbazing over uitspreken en de publieke opinie is snel gevormd. Voor je het weet is er weer een nieuwe hype geboren.
Als het voor de praktijk belangrijk is om de definities in deze vorm te handhaven (in verband met internationale vergelijkbaarheid), is daar op zich niets op tegen, maar stel dan het melden van complicaties aan de IGZ ook verplicht. Dit hoeft niet tot meer papierwerk te leiden, immers Instellingen zijn al verplicht om een complicatieregistratie en VIM systeem te hebben.
Waar het uiteindelijk op neer blijft komen is de mate waarin zorgverleners open over hun handelen kunnen en durven zijn en elkaar stimuleren om er ook van te leren. Dat kan alleen als melden niet afgestraft wordt, maar gestimuleerd wordt. En dat kan alleen als we met elkaar afspreken elkaar te vertrouwen en vanuit vertrouwen elkaar te bevragen. Met het huidige systeem waarin claimen, klagen en verantwoording afleggen op basis van wantrouwen steeds meer op de voorgrond is komen te staan, zal dat vrees ik nog wel even duren.
De clip van Draadstaal legt het nog eens helder uit.
[1] 2016Z00015, vragen van de leden Leijten en Van Gerven, vraag 2: Het AMC zegt dat er geen sprake is van een calamiteit maar van een complicatie met ernstige gevolgen; onderschrijft u deze conclusie in dit concrete geval? Kunt u duiden wat het verschil is tussen deze twee duidingen van het gebeurde?